《齐桓晋文之事》

qí xuān wáng wèn yuē:" qí huán jìn wén zhī shì, kě dé wén hū?" mèng zǐ duì yuē:" zhòng ní zhī tú, wú dào huán wén zhī shì zhě, shì yǐ hòu shì wú chuán yān, chén wèi zhī wén yě.齐宣王问曰：“齐桓、晋文之事，可得闻乎？”孟子对曰：“仲尼之徒，无道桓、文之事者，是以后世无传焉，臣未之闻也。wú yǐ, zé wáng hū?" yuē:" dé hé rú zé kě yǐ wáng yǐ?" yuē:" bǎo mín ér wáng, mò zhī néng yù yě.无以，则王乎？”曰：“德何如则可以王矣？”曰：“保民而王，莫之能御也。" yuē:" ruò guǎ rén zhě, kě yǐ bǎo mín hū zāi?" yuē:" kě.”曰：“若寡人者，可以保民乎哉？”曰：“可。" yuē:" hé yóu zhī wú kě yě?" yuē:" chén wén zhī hú hé yuē:' wáng zuò yú táng shàng, yǒu qiān niú ér guò táng xià zhě, wáng jiàn zhī, yuē:" niú hé zhī?" duì yuē:" jiāng yǐ xìn zhōng.”曰：“何由知吾可也？”曰：“臣闻之胡龁曰：‘王坐于堂上，有牵牛而过堂下者，王见之，曰：“牛何之？”对曰：“将以衅钟。" wáng yuē:" shě zhī! wú bù rěn qí hú sù, ruò wú zuì ér jiù sǐ dì.”王曰：“舍之！吾不忍其觳觫，若无罪而就死地。" duì yuē:" rán zé fèi xìn zhōng yǔ?" yuē:" hé kě fèi yě, yǐ yáng yì zhī.”对曰：“然则废衅钟与？”曰：“何可废也，以羊易之。"' bù shí yǒu zhū?" yuē:" yǒu zhī.”’不识有诸？”曰：“有之。" yuē:" shì xīn zú yǐ wáng yǐ.”曰：“是心足以王矣。bǎi xìng jiē yǐ wáng wèi ài yě, chén gù zhī wáng zhī bù rěn yě.百姓皆以王为爱也，臣固知王之不忍也。" wáng yuē:" rán, chéng yǒu bǎi xìng zhě.”王曰：“然，诚有百姓者。qí guó suī biǎn xiǎo, wú hé ài yī niú? jí bù rěn qí hú sù, ruò wú zuì ér jiù sǐ dì, gù yǐ yáng yì zhī yě.齐国虽褊小，吾何爱一牛？即不忍其觳觫，若无罪而就死地，故以羊易之也。" yuē:" wáng wú yì yú bǎi xìng zhī yǐ wáng wèi ài yě.”曰：“王无异于百姓之以王为爱也。yǐ xiǎo yì dà, bǐ è zhī zhī? wáng ruò yǐn qí wú zuì ér jiù sǐ dì, zé niú yáng hé zé yān?" wáng xiào yuē:" shì chéng hé xīn zāi! wǒ fēi ài qí cái ér yì zhī yǐ yáng yě, yí hū bǎi xìng zhī wèi wǒ ài yě.以小易大，彼恶知之？王若隐其无罪而就死地，则牛羊何择焉？”王笑曰：“是诚何心哉！我非爱其财而易之以羊也，宜乎百姓之谓我爱也。" yuē:" wú shāng yě, shì nǎi rén shù yě! jiàn niú wèi jiàn yáng yě.”曰：“无伤也，是乃仁术也！见牛未见羊也。jūn zǐ zhī yú qín shòu yě: jiàn qí shēng, bù rěn jiàn qí sǐ wén qí shēng, bù rěn shí qí ròu.君子之于禽兽也：见其生，不忍见其死；闻其声，不忍食其肉。shì yǐ jūn zǐ yuǎn páo chú yě.是以君子远庖厨也。" wáng shuō yuē:" shī yún:' tā rén yǒu xīn, yǔ cǔn duó zhī.”王说曰：“《诗》云：‘他人有心，予忖度之。' fū zǐ zhī wèi yě.’夫子之谓也。fū wǒ nǎi xíng zhī, fǎn ér qiú zhī, bù dé wú xīn fū zǐ yán zhī, yú wǒ xīn yǒu qī qī yān.夫我乃行之，反而求之，不得吾心；夫子言之，于我心有戚戚焉。cǐ xīn zhī suǒ yǐ hé yú wáng zhě hé yě?" yuē:" yǒu fù yú wáng zhě yuē:' wú lì zú yǐ jǔ bǎi jūn, ér bù zú yǐ jǔ yī yǔ míng zú yǐ chá qiū háo zhī mò, ér bú jiàn yú xīn.此心之所以合于王者何也？”曰：“有复于王者曰：‘吾力足以举百钧，而不足以举一羽；明足以察秋毫之末，而不见舆薪。' zé wáng xǔ zhī hū?" yuē:" fǒu!"" jīn ēn zú yǐ jí qín shòu, ér gōng bù zhì yú bǎi xìng zhě, dú hé yǔ? rán zé yī yǔ zhī bù jǔ, wèi bù yòng lì yān yú xīn zhī bú jiàn, wèi bù yòng míng yān bǎi xìng zhī bú jiàn bǎo, wèi bù yòng ēn yān.’则王许之乎？”曰：“否！”“今恩足以及禽兽，而功不至于百姓者，独何与？然则一羽之不举，为不用力焉；舆薪之不见，为不用明焉；百姓之不见保，为不用恩焉。gù wáng zhī bù wáng, bù wéi yě, fēi bù néng yě.故王之不王，不为也，非不能也。" yuē:" bù wéi zhě yǔ bù néng zhě zhī xíng, hé yǐ yì?" yuē:" xié tài shān yǐ chāo běi hǎi, yǔ rén yuē:' wǒ bù néng.”曰：“不为者与不能者之形，何以异？”曰：“挟太山以超北海，语人曰：‘我不能。' shì chéng bù néng yě.’是诚不能也。wèi zhǎng zhě zhé zhī, yǔ rén yuē:' wǒ bù néng.为长者折枝，语人曰：‘我不能。' shì bù wéi yě, fēi bù néng yě.’是不为也，非不能也。gù wáng zhī bù wáng, fēi xié tài shān yǐ chāo běi hǎi zhī lèi yě wáng zhī bù wáng, shì zhé zhī zhī lèi yě.故王之不王，非挟太山以超北海之类也；王之不王，是折枝之类也。"" lǎo wú lǎo, yǐ jí rén zhī lǎo yòu wú yòu, yǐ jí rén zhī yòu tiān xià kě yùn yú zhǎng.”“老吾老，以及人之老；幼吾幼，以及人之幼；天下可运于掌。shī yún:' xíng yú guǎ qī, zhì yú xiōng dì, yǐ yù yú jiā bāng.诗云：‘刑于寡妻，至于兄弟，以御于家邦。' yán jǔ sī xīn jiā zhū bǐ ér yǐ.’言举斯心加诸彼而已。gù tuī ēn zú yǐ bǎo sì hǎi, bù tuī ēn wú yǐ bǎo qī zǐ.故推恩足以保四海，不推恩无以保妻子。gǔ zhī rén suǒ yǐ dà guò rén zhě, wú tā yān, shàn tuī qí suǒ wéi ér yǐ yǐ! jīn ēn zú yǐ jí qín shòu, ér gōng bù zhì yú bǎi xìng zhě, dú hé yǔ? quán, rán hòu zhī qīng zhòng dù, rán hòu zhī cháng duǎn.古之人所以大过人者，无他焉，善推其所为而已矣！今恩足以及禽兽，而功不至于百姓者，独何与？权，然后知轻重；度，然后知长短。wù jiē rán, xīn wéi shèn.物皆然，心为甚。wáng qǐng dù zhī.王请度之。yì wáng xìng jiǎ bīng, wēi shì chén, gòu yuàn yú zhū hóu, rán hòu kuài yú xīn yǔ?" wáng yuē:" fǒu, wú hé kuài yú shì! jiāng yǐ qiú wú suǒ dà yù yě.抑王兴甲兵，危士臣，构怨于诸侯，然后快于心与？”王曰：“否，吾何快于是！将以求吾所大欲也。" yuē:" wáng zhī suǒ dà yù, kě dé wén yǔ?" wáng xiào ér bù yán.”曰：“王之所大欲，可得闻与？”王笑而不言。yuē:" wèi féi gān bù zú yú kǒu yǔ? qīng nuǎn bù zú yú tǐ yǔ? yì wèi cǎi sè bù zú shì yú mù yǔ? shēng yīn bù zú tīng yú ěr yǔ? biàn bì bù zú shǐ lìng yú qián yǔ? wáng zhī zhū chén, jiē zú yǐ gōng zhī, ér wáng qǐ wéi shì zāi!" yuē:" fǒu, wú bù wéi shì yě.曰：“为肥甘不足于口与？轻暖不足于体与？抑为采色不足视于目与？声音不足听于耳与？便嬖不足使令于前与？王之诸臣，皆足以供之，而王岂为是哉！”曰：“否，吾不为是也。" yuē:" rán zé wáng zhī suǒ dà yù kě zhī yǐ: yù pì tǔ dì, cháo qín chǔ, lì zhōng guó, ér fǔ sì yí yě.”曰：“然则王之所大欲可知已：欲辟土地，朝秦、楚，莅中国，而抚四夷也。yǐ ruò suǒ wéi, qiú ruò suǒ yù, yóu yuán mù ér qiú yú yě.以若所为，求若所欲，犹缘木而求鱼也。" wáng yuē:" ruò shì qí shén yǔ?" yuē:" dài yǒu shèn yān.”王曰：“若是其甚与？”曰：“殆有甚焉。yuán mù qiú yú, suī bù dé yú, wú hòu zāi yǐ ruò suǒ wéi, qiú ruò suǒ yù, jìn xīn lì ér wèi zhī, hòu bì yǒu zāi.缘木求鱼，虽不得鱼，无后灾；以若所为，求若所欲，尽心力而为之，后必有灾。" yuē:" kě dé wén yǔ?" yuē:" zōu rén yǔ chǔ rén zhàn, zé wáng yǐ wéi shú shèng?" yuē:" chǔ rén shèng.”曰：“可得闻与？”曰：“邹人与楚人战，则王以为孰胜？”曰：“楚人胜。" yuē:" rán zé xiǎo gù bù kě yǐ dí dà, guǎ gù bù kě yǐ dí zhòng, ruò gù bù kě yǐ dí qiáng.”曰：“然则小固不可以敌大，寡固不可以敌众，弱固不可以敌强。hǎi nèi zhī dì, fāng qiān lǐ zhě jiǔ, qí jí yǒu qí yī yǐ yī fú bā, hé yǐ yì yú zōu dí chǔ zāi! gài yì fǎn qí běn yǐ! jīn wáng fā zhèng shī rén, shǐ tiān xià shì zhě jiē yù lì yú wáng zhī cháo, gēng zhě jiē yù gēng yú wáng zhī yě, shāng gǔ jiē yù cáng yú wáng zhī shì, xíng lǚ jiē yù chū yú wáng zhī tú, tiān xià zhī yù jí qí jūn zhě, jiē yù fù sù yú wáng: qí ruò shì, shú néng yù zhī?" wáng yuē:" wú hūn, bù néng jìn yú shì yǐ! yuàn fū zǐ fǔ wú zhì, míng yǐ jiào wǒ.海内之地，方千里者九，齐集有其一；以一服八，何以异于邹敌楚哉！盖亦反其本矣！今王发政施仁，使天下仕者皆欲立于王之朝，耕者皆欲耕于王之野，商贾皆欲藏于王之市，行旅皆欲出于王之途，天下之欲疾其君者，皆欲赴愬于王：其若是，孰能御之？”王曰：“吾惛，不能进于是矣！愿夫子辅吾志，明以教我。wǒ suī bù mǐn, qǐng cháng shì zhī!" yuē:" wú héng chǎn ér yǒu héng xīn zhě, wéi shì wèi néng.我虽不敏，请尝试之！”曰：“无恒产而有恒心者，惟士为能。ruò mín, zé wú héng chǎn, yīn wú héng xīn.若民，则无恒产，因无恒心。gǒu wú héng xīn, fàng bì xié chǐ, wú bù wéi yǐ.苟无恒心，放辟邪侈，无不为已。jí xiàn yú zuì, rán hòu cóng ér xíng zhī, shì wǎng mín yě.及陷于罪，然后从而刑之，是罔民也。yān yǒu rén rén zài wèi, wǎng mín ér kě wèi yě! shì gù míng jūn zhì mín zhī chǎn, bì shǐ yǎng zú yǐ shì fù mǔ, fǔ zú yǐ chù qī zǐ, lè suì zhōng shēn bǎo, xiōng nián miǎn yú sǐ wáng rán hòu qū ér zhī shàn, gù mín zhī cóng zhī yě qīng.焉有仁人在位，罔民而可为也！是故明君制民之产，必使仰足以事父母，俯足以畜妻子，乐岁终身饱，凶年免于死亡；然后驱而之善，故民之从之也轻。jīn yě zhì mín zhī chǎn, yǎng bù zú yǐ shì fù mǔ, fǔ bù zú yǐ chù qī zǐ, lè suì zhōng shēn kǔ, xiōng nián bù miǎn yú sǐ wáng cǐ wéi jiù sǐ ér kǒng bù shàn, xī xiá zhì lǐ yì zāi! wáng yù xíng zhī, zé hé fǎn qí běn yǐ! wǔ mǔ zhī zhái, shù zhī yǐ sāng, wǔ shí zhě kě yǐ yī bó yǐ jī tún gǒu zhì zhī chù, wú shī qí shí, qī shí zhě kě yǐ shí ròu yǐ bǎi mǔ zhī tián, wù duó qí shí, bā kǒu zhī jiā, kě yǐ wú jī yǐ jǐn xiáng xù zhī jiào, shēn zhī yǐ xiào tì zhī yì, bān bái zhě bù fù dài yú dào lù yǐ.今也制民之产，仰不足以事父母，俯不足以畜妻子，乐岁终身苦，凶年不免于死亡；此惟救死而恐不赡，奚暇治礼义哉！王欲行之，则盍反其本矣！五亩之宅，树之以桑，五十者可以衣帛矣；鸡豚狗彘之畜，无失其时，七十者可以食肉矣；百亩之田，勿夺其时，八口之家，可以无饥矣；谨庠序之教，申之以孝悌之义，颁白者不负戴于道路矣。lǎo zhě yī bó shí ròu, lí mín bù jī bù hán, rán ér bù wáng zhě, wèi zhī yǒu yě.老者衣帛食肉，黎民不饥不寒，然而不王者，未之有也。"”